Sta je op het punt om te beginnen aan je studie, stage of een baan? Dan kan het goed zijn dat je een Verklaring Omtrent het Gedrag moet regelen, want werkgevers vragen daar steeds vaker om. Maar dat je zo’n papiertje nodig hebt, brengt volgens onderzoeker Elina van ‘t Zand-Kurtovic jongeren met een strafblad vaak nog verder in de problemen. Ze promoveert vandaag op het onderwerp.

Een VOG moet je natuurlijk niet voor niets aanvragen: een werkgever weet zo zeker dat je geen risico bent. Maar doordat steeds meer werkgevers dat doen, kan je met een strafblad op steeds minder plekken aan de slag. Elina sprak met tientallen jongeren met een licht of zwaar strafblad. Het niet kunnen krijgen van een VOG is voor veel van hen een groot issue.

“Voor jongeren is het contraproductief: ze willen wel verder, maar kunnen niet”, zegt de onderzoeker. “En dat terwijl een baan voor hen bij uitstek een goede manier is om niet terug te vallen. Veel jongeren die ik heb gesproken willen heel graag taxichauffeur worden, maar kunnen dat niet, vanwege de VOG.”

Jongeren waren vaak verbaasd dat hun verleden hen nog zo achtervolgt. Zo sprak Elina met Ajouad (niet zijn echte naam), die na zijn celstraf besloot zijn taxi-diploma te halen, om te laten zien dat hij serieus was over zijn toekomstplannen. Maar hij bleek toch niet aan de slag te kunnen: hij kreeg lange tijd geen VOG vanwege zijn strafblad.

De eisen voor een chauffeurskaart voor een taxi zijn relatief streng: op verzoek van de branche zelf worden chauffeurs continu gescreend, net zoals in de kinderopvang. “De reden daarvoor is dat passagiers een-op-een in een voertuig met iemand zitten, in een kwetsbare situatie”, laat een woordvoerder van Koninklijk Nederlands Vervoer weten. “Dan wil je wel dat dat het te vertrouwen is.”

Het verleden zal ook Patrick (ook niet zijn echte naam) nog lang blijven achtervolgen, zo wordt beschreven in het onderzoek. Op zijn twaalfde werd hij veroordeeld voor een zedendelict. Veertien jaar later wil ook hij heel graag aan de slag als chauffeur. Maar dat kan niet: met een zedendelict op je naam, krijg je twintig jaar lang geen VOG als je met mensen wil werken. Een baan is dus voor hem sowieso heel lastig te vinden.

Of je een VOG krijgt of niet, hangt van heel veel zaken af: onder meer van wat er precies op je strafblad staat en wat voor werk je wil gaan doen. Iemand met bijvoorbeeld veel verkeersovertredingen op zijn naam, zal niet zo snel taxichauffeur kunnen worden. Maar die overtredingen hoeven voor een stage in de zorg weer geen probleem te zijn.

De delicten op je strafblad tellen na vier jaar niet meer mee bij je aanvraag voor de VOG. Toch zijn volgens Elina weinig jongeren daarvan op de hoogte. “Ik heb gezien dat er heel veel sprake is van zelfuitsluiting”, zegt ze. “Als jongeren één keertje eerder geen VOG hebben gekregen, proberen ze het daarna helemaal niet meer. Ook al hebben ze er inmiddels wel weer recht op.”

Volgens Elina speelt schaamte daar een grote rol bij. Meestal vragen werkgevers pas nádat ze iemand hebben aangenomen om een VOG. Omdat jongeren hun nieuwe baas niet durven te vertellen dat ze ooit met de politie in aanraking zijn geweest, besluiten ze alleen nog maar te solliciteren op de banen waar je geen VOG voor nodig hebt. “Ze zitten vaak op tijdelijke contracten, of hebben werk als schoonmaker of afwasser.”

Volgens het ministerie van Justitie wordt bijna niemand die een VOG aanvraagt geweigerd. Vorig jaar vroegen bijna 200.000 jongeren onder de 23 jaar een VOG aan, volgens justitie hadden ongeveer 18.000 van hen een strafblad. Daarvan kreeg volgens justitie 97 procent een VOG.

Maar de vraag is hoe groot de groep is die hem überhaupt niet aanvraagt. “Niemand weet hoe vaak mensen denken: ik krijg hem toch niet, dus ik vraag hem maar niet aan”, vertelt Elina. “Ik denk dat dat om best veel mensen gaat. Een deel van hen zal de VOG ook echt niet krijgen, een ander deel wel.”

Zo vertelt Sabia (niet haar echte naam) in het onderzoek dat ze niet weet of ze nu een VOG zou krijgen, maar dat ze het niet meer durft te proberen. “Ik vermijd banen waar je een VOG voor moet hebben. Maar de eisen zijn niet altijd duidelijk, dus soms kom ik er pas laat achter dat je een VOG moet geven.”

Volgens het ministerie van Justitie is ook uit eerder eigen onderzoek gebleken dat zowel jongeren als begeleiders te snel denken dat je een VOG toch niet krijgt. “We weten dat het speelt”, laat een woordvoerder van het ministerie van Justitie weten. Maar in welke mate, is nog onduidelijk.

Het ministerie zegt om die reden een onderzoek naar deze groep te zijn gestart en de uitkomsten volgend jaar te verwachten. Ook zijn ze een campagne begonnen om jongeren beter te informeren, Wat the VOG, waarbij je kan testen hoeveel kans je maakt om ‘m te krijgen.

Bron: artikel op NOS.nl, 2017