Zodra een kind tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt geboren, oefenen de ouders het gezag over hun kind gezamenlijk uit. Dit gaat automatisch en is ook niet terug te vinden in bijvoorbeeld het gezagsregister. Gezamenlijk ouderlijk gezag is volgens de wetgever namelijk het uitgangspunt, omdat het de taak en verantwoordelijkheid van de ouders is om beslissingen over belangrijke aangelegenheden over een kind gezamenlijk en in goed overleg met elkaar te nemen. Het gaat dan met name over beslissingen over “naar welke opvang gaat het kind?”, “naar welk onderwijs gaat het kind?”, “waar komt het kind te wonen?”, “mag het kind met de andere ouder naar het buitenland?”, “welke medische behandeling krijgt het kind”, “wordt een kind ingeënt” etc.

Voor “alleen” samenlevers ligt dit anders. Voor hen is gezamenlijk ouderlijk gezag nog steeds niet automatisch geregeld (ondanks dat Nederland een aantal jaar geleden er al daarop is gewezen dat dat niet klopt. Want waarom zouden gehuwde vaders het automatisch mogen krijgen en ongehuwde vaders niet). Ouders zullen in dat geval namelijk de rechtbank moeten vragen (dit kan schriftelijk of via Digid) het gezamenlijk ouderlijk gezag aan te tekenen in het gezagsregister. De moeder zal hiervoor haar toestemming moeten verlenen.

Doet zij dat niet? Dan kan de andere ouder de rechtbank via een procedure (en met tussenkomst van een advocaat) verzoeken om ouders met het gezamenlijk ouderlijk gezag te belasten. Uitgangspunt is ook hier dat gezamenlijk gezag van de ouders in het belang van het kind is. Het verzoek om gezamenlijk gezag wordt dan ook slechts afgewezen op de grond dat er een onaanvaardbaar risico is dat het kind klem en verloren dreigt te raken tussen beide ouders en niet te verwachten is dat hierin binnen afzienbare tijd voldoende verbetering zou komen, of omdat het om andere reden in het belang van het kind is dat het gezag alleen bij één ouder rust.

Mocht van deze “afwijzingscriteria” geen sprake zijn, dan zal de rechtbank de andere ouder mede met gezag over het kind belasten.

Wanneer komt er geen gezamenlijk ouderlijk gezag?

Wanneer is er sprake van het zogenoemde “klem en verloren criterium”? In de rechtspraak (jurisprudentie) wordt dit op verschillende manieren uitgelegd en het is dan ook sterk afhankelijk van alle omstandigheden van het geval of het verzoek tot gezamenlijk gezag op deze grond zal worden afgewezen. In de jurisprudentie is inmiddels wel een duidelijke lijn te ontdekken: als hoofdregel geldt het uitgangspunt van gezamenlijk gezag, tenzij ouders volledig met elkaar in de clinch liggen, en hulpverlening om ouders weer tot een goede samenwerking te krijgen, op geen enkele wijze tot verbetering heeft kunnen leiden en ouders derhalve niet in staat zijn gebleken om in het belang van het kind met elkaar een minimale wijze van communicatie en samenwerking aan te gaan. Het enkele feit echter dat ouders niet met elkaar kunnen praten is onvoldoende (wij zien wel eens dat een ouder zegt: “ik wil niet met de andere ouder praten en hem verbannen uit mijn leven. Ik wil mijn ex-partner om die reden geen gezag verlenen”. Dit is echt onvoldoende. Er moet wel geprobeerd zijn om tot een vorm van overleg met elkaar te komen middels bijvoorbeeld een ouderschapscursus, mediation, o.i.d.

Daarnaast moet er ook sprake zijn van bijkomende omstandigheden. Waar je dan aan kunt denken is dat de andere ouder bijvoorbeeld telkens – zonder enige reden – zijn toestemming weigert, geen medewerking wil verlenen aan gebruikelijke dingen, telkens de andere ouder in de weg probeert te staan met het enkele doel die ander te frustreren, de omgangsafspraken niet nakomt, geen interesse toont in het kind en niet weet wat er in zijn of haar leven afspeelt, een ouder op fysieke afstand, etc.

Ook zijn ruzies tussen ouders en het feit dat ouders elkaar van allerlei dingen beschuldigen (waar of niet waar, want dat kan een rechtbank niet altijd vaststellen) doorgaans niet onmiddellijk reden om het verzoek tot gezamenlijk gezag af te wijzen. In schrijnende situaties waarbij bijvoorbeeld wordt gesproken over emotionele en fysieke mishandeling door de ex-partner, en de gevolgen daarvan op de draagkracht van de andere ouder, zijn voor een rechtbank doorgaans aanleiding om niet onmiddellijk zelf een beslissing te nemen en een verzoek af te wijzen. De rechtbank heeft in dat soort situaties de mogelijkheid om een deskundigenadvies in te winnen door de Raad voor de Kinderbescherming te vragen onderzoek te doen naar de vraag of gezamenlijk gezag in het belang van het kind is. De Raad voor de Kinderbescherming zal in dat geval uitgebreid onderzoek doen en met ouders, eventueel met kinderen (afhankelijk van de leeftijd), en andere informanten (zoals de school, huisarts, betrokken hulpverlenende instanties, politie, etc.) praten c.q. daar informatie opvragen.

De Raad voor de Kinderbescherming zal de rechtbank vervolgens adviseren welke beslissing volgens hen het meest het belang van het kind dient. In het merendeel van de gevallen wordt het advies van de Raad voor de Kinderbescherming door de rechtbank gevolgd, hetgeen kan inhouden dat er gezamenlijk ouderlijk gezag wordt toegekend, dit verzoek wordt afgewezen, of dat ouders zich moeten aanmelden voor hulpverlening om met elkaar te werken aan verbetering van de situatie in het belang van de kinderen.

Houdt het gezamenlijk ouderlijk gezag op als u gescheiden bent?

Nee! In principe loopt het gezamenlijk gezag na een echtscheiding gewoon door. Hoewel het misschien lastig zou kunnen zijn om in dergelijke situaties eenstemmig beslissingen over de kinderen te nemen (wij horen vaak discussies over school, vakanties en een verhuizing), kan de rechtbank ook worden verzocht, als ouders er aldus niet uitkomen, een knoop daarover door te hakken. Er is aldus een soort “escape” gemaakt voor situaties dat ouders over één discussie niet meteen op één lijn liggen. Dit is derhalve niet onmiddellijk aanleiding voor het gezag door één ouder.

Kunt u het gezamenlijk gezag laten beëindigen na echtscheiding?

De ouder die niet langer het gezamenlijk gezag met de andere ouder wil uitoefenen, kan inderdaad de rechtbank verzoeken het gezamenlijk gezag te beëindigen. Er zal in dat geval aan dezelfde criteria worden getoetst zoals hiervoor besproken, het zogenoemde “klem en verloren criterium”, maar vergeet niet: uitgangspunt is en blijft: gezamenlijk ouderlijk gezag, tenzij…….

Tenslotte…

Heeft u vragen over gezag, gezamenlijk ouderlijk gezag, hoe u gezamenlijk gezag kunt krijgen, of denkt u dat het beter is om eenhoofdig gezag uit te oefenen, hebt u te maken met een beslissing waar u met uw (ex-)partner niet uitkomt? Neem dan gerust contact op met Advocatenkantoor Warmerdam. Wij hebben jarenlange ervaring met dit soort zaken en kunnen u dan ook altijd van advies voorzien.